“Η γνώση είναι ανάμνηση” γράφει ο Πλάτων. Τι σημαίνει όμως αυτή η μυστηριακή φράση που σήμερα δεν μπορεί να γίνει κατανοητή, ενώ πριν 2.500 χρόνια ήταν οι απόψεις των Ελλήνων φιλοσόφων.
Ἅτε οὖν ἡ ψυχὴ ἀθάνατός τε οὖσα καὶ πολλάκις γεγονυῖα, καὶ ἑωρακυῖα καὶ τὰ ἐνθάδε καὶ τὰ ἐν Ἅιδου καὶ πάντα χρήματα, οὐκ ἔστιν ὅτι οὐ μεμάθηκεν· ὥστε οὐδὲν θαυμαστὸν καὶ περὶ ἀρετῆς καὶ περὶ ἄλλων οἷόν τ’ εἶναι αὐτὴν ἀναμνησθῆναι, ἅ γε καὶ πρότερον ἠπίστατο. ἅτε γὰρ τῆς φύσεως [81d] ἁπάσης συγγενοῦς οὔσης, καὶ μεμαθηκυίας τῆς ψυχῆς ἅπαντα, οὐδὲν κωλύει ἓν μόνον ἀναμνησθέντα ―ὃ δὴ μάθησιν καλοῦσιν ἄνθρωποι― τἆλλα πάντα αὐτὸν ἀνευρεῖν, ἐάν τις ἀνδρεῖος ᾖ καὶ μὴ ἀποκάμνῃ ζητῶν· τὸ γὰρ ζητεῖν ἄρα καὶ τὸ μανθάνειν ἀνάμνησις ὅλον ἐστίν.
“Επειδή λοιπόν η ψυχή είναι αθάνατη, και έχει γεννηθεί επανειλημμένως, και έχει δει όλα τα πράγματα, και εδώ και στον Άδη, δεν υπάρχει τίποτε που να μη το έχει μάθει, ώστε δεν πρέπει ν’ απορήσουμε εάν της είναι δυνατόν να ενθυμηθεί και ως προς την αρετήν, και ως προς άλλα πράγματα, αυτά που εγνώριζε και από πριν. Διότι αφού όλα τα πράγματα συγγενεύουν μεταξύ τους, και αφού η ψυχή κάποτε τα έμαθε όλα , τίποτε δεν εμποδίζει τον άνθρωπο, μόλις ενθυμηθεί το ένα, πράγμα που οι άνθρωποι ονομάζουν μόλις το μάθει, να επανευρεί πάλιν όλα τα άλλα, εάν έχει κανείς θάρρος και δεν κουράζεται με την αναζήτηση, διότι και η αναζήτησις και η εύρεσις είναι όλα μαζί μία ανάμνησις.”
-Πλάτων, Μένων 81c-d
Η λέξη “ανάμνηση” στην Αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία είναι η λέξη που χρησιμοποιούσαν οι πρόγονοι μας για την λέξη που λέμε σήμερα “διαλογισμός”. Αλλά εδώ υπάρχει μια διαφορά. “Η γνώση είναι ανάμνηση” σημαίνει πως για να έρθει κανείς σε μια κατάσταση, ώστε να έρθει σε επαφή με κάποια θέματα για την ζωή που πρέπει να γνωρίσει, πρέπει να “ενθυμηθεί”.
Η σημερινή κατάσταση του διαλογισμού δεν έχει καμία επαφή με την τεχνική των αρχαίων Ελλήνων.
Η γνώση λοιπόν, μας λένε οι φιλόσφοι μας , βρίσκεται μέσα στην ψυχή μας η οποία έχει ζήσει πολλές ζωές . Και εδώ έρχεται ο διαχωρισμός μνήμης και ανάμνησης. Οι μνήμες είναι αυτά που ζούμε στον ενσαρκωμένο βίο μας, η ανάμνηση είναι όσα έχουμε ζήσει σε όλες τις ζωές μας και είναι κρυμμένη μέσα μας. Σκοπός μας άρα είναι η ενθύμιση των προηγούμενων ζωών μας και έτσι θα ξαναθυμηθούμε όλα όσα έχουμε γνωρίσει ήδη. Αυτό το πετυχαίνει κανείς με τον διαλογισμό/ανάμνηση. Το εργαλείο σε αυτή τη διαδρομή είναι η εντολή του Απόλλωνος ΓΝΩΘΙΣΑΥΤΟΝ. Είναι η εντολή που δίνεται για να προχωρήσει κάποιος στην πνευματική του εξέλιξη.
Εδώ είναι κάτι που αξίζει προσοχής. Το παράγγελμα είναι γραμμένο σε προστακτική αορίστου. Δεν μας λέει “να γνωρίσουμε τον εαυτό μας” αλλά μας προστάζει “Γνώρισε τον εαυτό σου”. Γραμμένο σε αόριστο χρόνο, μας διατάζει (κάτι που σήμερα δεν μπορούμε να σκεφτούμε πως μπορεί κάποιος να προστάζει σε αόριστο χρόνο, είναι αδιανόητο) να σκεφτούμε, να διαλογιστούμε, αν στη ζωή μας έχουμε κάνει όλα όσα πρέπει για να γνωρίσουμε τον εαυτό μας.
Φυσικά ο ελληνικός διαλογισμός δεν έχει καμία σχέση με αυτή την ανατολίτικη χαζομάρα του να κάτσεις σε κατάσταση ηρεμίας και να σκέφτεσαι τι έκανες και τι δεν έκανες ενώ έχεις χαλαρώσει με απλές σκέψεις. Αυτό είναι συλλογισμός, όχι διαλογισμός.
1.Συν+λογίζομαι = η λογική σκέψη, το να βάζω τις σκέψεις μου σε μια σειρά ώστε να καταλήξω σε ένα συμπέρασμα
2.Δια+λογίζομαι= διαχωρίζω τις σκέψεις, έννοιες σε μικρότερες, μπαίνω πιο βαθιά, ώστε να καταλήξω σε ένα συμπέρασμα.
Ο Πλάτων μας δίνει μια ιστορία στον “Μένωνα” για να καταλάβουμε. Υπάρχει ένα μικρό παιδί (παίς), που δε γνωρίζει με βεβαιότητα μαθηματικά και γεωμετρία. Σε αυτό το παιδί ο Σωκράτης κάνει ένα “πείραμα”. Μέσω κάποιων ερωτήσεων μαθηματικού χαρακτήρα, τον βάζει σε μια κατάσταση διαλογισμού, σε μια κατάσταση σειράς σκέψεων ώστε να λύσει ένα πολύ δύσκολο πρόβλημα που είναι ο διπλασιασμός του εμβαδού ενός τετραγώνου. Αυτό είναι κάτι πολύ δύσκολο και το παιδί δεν έχει καμία απολύτως γνώση επι του θέματος φυσικά. Ο Σωκράτης με μια σειρά συγκεκριμένων ερωτήσεων βάζει τον νεαρό σε μια κατάσταση του νου του μέσω του διαλογισμού ώστε να βρει τη λύση και έτσι το πετυχαίνει. Έτσι ο Σωκράτης μας λέει πως “η γνώση είναι ανάμνηση”.
Ο νεαρός ήρθε σε επαφή με τον εσωτερικό του εαυτό και βρήκε τις απαντήσεις που έψαχνε. Οι αναμνήσεις υπάρχουν μέσα στην αιώνια αθάνατη ψυχή μας και τις κουβαλάμε μαζί σε κάθε μας ενσάρκωση πάνω στη γη. Ο μοναδικός μας σκοπός σε αυτή τη ζωή , πρέπει να είναι για όλους μας, να θυμηθούμε ποιοι είμαστε και που οφείλουμε να πάμε.
Μη με ρωτήσετε πως τα καταφέρνετε όλα αυτά. Ξεκινήστε απο την αναζήτηση της ρήσης του Απόλλωνος “ΓΝΩΘΙΣΑΥΤΟΝ”. Εγώ δείχνω την πόρτα, εσείς πρέπει να την ανοίξετε και να μπείτε μέσα.
ΠΗΓΗ: Όμηρος@Pavloskanenas
